In ongeveer 10% van de zwangerschappen ontwikkelt de moeder zwangerschapscomplicaties met risico’s voor zowel haarzelf als het ongeboren kind. In Nederland zijn dat ongeveer 17.000 vrouwen per jaar. Zwangerschapscomplicaties, waaronder bijvoorbeeld zwangerschapsvergiftiging, HELLP-syndroom, foetale groeistoornissen of foetale sterfte, hebben een grote impact. Niet alleen ten tijde van de zwangerschap, maar voor de moeder en soms ook het kind vaak ook nog op de lange termijn. Wordt er op tijd ingegrepen, dat loopt het meestal nog relatief goed af. Gelukkig! Toch blijft het belangrijk om het risico op zwangerschapscomplicaties waar mogelijk te verlagen en het optreden ervan zo snel mogelijk te herkennen.
In 2-8% van de zwangerschappen ontwikkelt de moeder zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie). Verschillende risicofactoren vergroten de kans op het ontwikkelen van zwangerschapsvergiftiging. Zo wordt het risico verhoogd door overgewicht, een ongezonde leefstijl (voeding en beweging), een meerlingzwangerschap en een (medische) voorgeschiedenis van zwangerschapsvergiftiging, hoge bloeddruk, suikerziekte, nierziekte hartaandoeningen en auto-immuunaandoening. Daarnaast weten we uit onderzoek dat dochters van moeders die pre-eclampsie hebben gehad zélf ook een hoger risico lopen om zwangerschapsvergiftiging te ontwikkelen. Een zus met pre-eclampsie betekent ook een hoger risico voor haar zussen. En leeftijd speelt een rol. Gebleken is dat vrouwen onder de 18 jaar en vrouwen boven de 35 á 40 jaar een verhoogd risico hebben. De reden hiervan is nog niet geheel bekend. Mogelijk is het hart- en vaatstelsel bij vrouwen onder de 18 nog niet volledig ontwikkeld om de effecten die een zwangerschap heeft op het hart- en vaatstelsel aan te kunnen. En andersom, vrouwen met een voor zwangerschap al wat oudere leeftijd zijn door wat verlies aan flexibiliteit minder in staat tot gezonde aanpassing.
Voor alle vrouwen
Als jij een (relatief) gezonde vrouw bent (zonder belaste familieanamnese) en voor het eerst zwanger of zonder eerdere complicaties bij een voorgaande zwangerschap, dan raden wij aan om circa 3 tot 6 maanden vóór de zwangerschap te streven naar een zo optimaal mogelijke leefstijl. Dat wil zeggen niet roken, geen tot matig alcoholgebruik, een gezond eetpatroon en voldoende beweging (matig tot intensief, minimaal 30 min. per dag). Voor jou is er vooralsnog geen specifieke reden om vóór de zwangerschap ongerust te zijn. Bovendien is het risico op zwangerschapsvergiftiging vaak klein als de voorgaande zwangerschap(pen) ongecompliceerd waren, mits het persoonlijke risicoprofiel in de tussentijds onveranderd is gebleven (gewicht, leefstijl, voeding). Wel blijft het natuurlijk altijd belangrijk om informatie in te winnen over de symptomen en verschijningskenmerken van zwangerschapscomplicaties, om zo het mogelijke optreden ervan tijdig te herkennen. Want een vlekkeloos verleden is geen garantie voor een probleemloze toekomst.
Als je eerder zwangerschapscomplicaties hebt gehad of vanwege een andere reden een verhoogd risico hebt
Als je eerder zwangerschapscomplicaties hebt doorgemaakt of door een andere reden een verhoogd risico hebt, dan geldt in principe hetzelfde als voor alle andere vrouwen; streef naar een zo optimaal mogelijke leefstijl, want dat kan helpen om het risico op complicaties te verlagen. Daarnaast is het in jouw geval mogelijk om een zorgtraject al vóór de zwangerschap te starten. De kans om opnieuw zwangerschapsvergiftiging te krijgen is namelijk hoger bij vrouwen die dit al eens eerder hebben doorgemaakt. Gemiddeld genomen is deze herhaalkans 20%, maar afhankelijk van de ernst en het tijdstip van optreden kan deze kans anders worden. Nog beter is een persoonlijke risico-inschatting. Uit onderzoek weten we dat jouw individuele kans samenhangt met de aanwezigheid van (vaak onzichtbare) extra risicofactoren, zoals bijvoorbeeld ongunstige suikerstofwisseling, te hoge vetwaarden in het bloed of een geringe hoeveelheid bloedplasma. Eén van de mogelijke zorgtrajecten vóór de zwangerschap is de preconceptionele cardiovasculaire screening (PCVS) aangeboden door het Transmuraal Vrouwen Dagcentrum (TVDC) in het Maastricht UMC+.
Het TVDC organiseert de zorg voor (zwangere) vrouwen op een zo goed mogelijk manier door het aanbieden van gespecialiseerde uniforme zorgtrajecten in samenwerking met andere specialismen. Vrouwen kunnen terecht op het TVDC voor zorgtrajecten vóór (preconceptionele cardiovasculaire screening), tijdens (follow-up zorgtraject en/of OGTT) en na de zwangerschap (Queen of Hearts). Middels een continue registratie van zorguitkomsten bewaakt en waarborgt het TVDC haar kwaliteit van zorg.
Bezoek de website van het TVDC.
Preconceptionele cardiovasculaire screening (PCVS)
De zwangerschap is een zware belasting voor het lichaam. Het zal zich op verschillende manieren moeten aanpassen om de zwangerschap te voldragen. De aanpassingsmogelijkheden van de bloedsomloop spelen hierin een grote rol. Bij 4 op de 5 vrouwen verloopt de aanpassing zonder problemen, maar bij de resterende 1 op de 5 vrouwen treden er complicaties op (hoge bloeddruk, zwangerschapsvergiftiging, HELLP-syndroom, foetale groeistoornissen en sterfte, voortijdige loslating van de moederkoek). Deze zwangerschapsproblemen wijzen meestal op een onderliggend probleem, waarbij er onvoldoende reserves zijn om de aanpassing van het lichaam aan de zwangerschap goed mogelijk te maken. Vrouwen met een probleemvolle zwangerschap, zoals hierboven beschreven, hebben tijdens een volgende zwangerschap een groter risico op herhaling. Bij 9 op de 10 vrouwen verloopt de aanpassing bij een volgende zwangerschap niet optimaal en 1 op de 4 vrouwen krijgt dan toch wederom problemen. Aangezien veel risicofactoren te beïnvloeden zijn, kan het helpen om deze verborgen problemen op te sporen om daarmee de herhaalkans op een passende wijze te verminderen.
Het zorgtraject preconceptionele cardiovasculaire screening (PCVS) richt zich op het zoeken naar deze onopgemerkte risicofactoren vóór de zwangerschap. Tijdens deze evaluatie, die in één ochtend plaatsvindt, wordt gekeken naar de bloedsomloop, hart en vaten, stollings- en antistollings-factoren, afweersysteem, nierfunctie en stofwisseling van suiker en vetten van het lichaam. Dit onderzoek is geschikt voor vrouwen met voorgaande zwangerschapsproblemen die al dan niet nog denken aan een volgende zwangerschap, maar dit is zeker geen vereiste. Sommige vrouwen komen in aanmerking voor de screening zónder dat er bloeddrukproblemen in een eerdere zwangerschap waren. Er zijn namelijk ook bepaalde aandoeningen die het risico op bloeddrukproblemen in de zwangerschap op voorhand verhogen, zoals een al bestaande hoge bloeddruk, een hartaandoening of bloeddrukproblemen in de zwangerschap bij naaste familieleden (zussen, moeder), suikerziekte, nierziekte, overgewicht, bepaalde auto-immuunaandoeningen (bijvoorbeeld SLE) of stollingsaandoeningen.
Voor deelname aan dit zorgtraject is er een verwijzing van de huisarts of eigen gynaecoloog nodig. Een eventuele wens tot deze zorg kun je bespreken met jouw desbetreffende zorgverlener.
Hier vind je de website van het TVDC voor meer informatie over de PCVS.