Voor alle zwangere vrouwen
Als je niet bekend bent met eerdere zwangerschapscomplicaties dan ben je tijdens je zwangerschap onder controle bij de verloskundige. Als er vervolgens tijdens de zwangerschap verdenking op het ontwikkelen van problemen ontstaat, dan verhuizen in Nederland de controles van verloskundige naar gynaecologische (ziekenhuis)zorg. Als je wél eerder zwangerschapscomplicaties hebt gehad, dan ben je vaak al vanaf het begin van de zwangerschap onder controle bij de gynaecoloog in het ziekenhuis. Voor elke zwangere is het belangrijk om te weten wat de symptomen zijn van zwangerschapsvergiftiging zodat, wanneer nodig, er tijdig ingegrepen kan worden.
Daarnaast draagt een laag-gedoseerde aspirine inname gedurende week 12 tot 36 van de zwangerschap waarschijnlijk bij aan een verlaging van het risico op complicaties. Ook is voldoende calciuminname of het innemen van calciumsupplementen bij een beperkte zuivelinname belangrijk. Het is goed dit altijd met jouw eigen verloskundige of gynaecoloog te bespreken. Ook kan de verloskundige of gynaecoloog tijdens het eerste trimester van de zwangerschap eenvoudig een inschatting maken van het risico op zwangerschapscomplicaties doormiddel van de Expect calculator. Dit hulpmiddel maakt gebruik van factoren uit uw voorgeschiedenis die altijd voorhanden zijn. Het kan u ondersteunen in het opstellen van een persoonlijk zorgplan.
Wat is zwangerschapsvergiftiging eigenlijk precies?
Anders dan wat de naam misschien suggereert, heeft zwangerschapsvergiftiging niets te maken met voeding tijdens de zwangerschap. Zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie) is namelijk een probleem van de bloedvaten, waarbij je als vrouw tijdens de zwangerschap een te hoge bloeddruk ontwikkelt en er slechtere functie en soms zelfs schade ontstaat aan één van de organen (waaronder nieren, lever, hart, longen, hersenen en moederkoek). De nieren zijn vrijwel altijd betrokken, wat zich uit als eiwitverlies in de urine. Voor zorgprofessionals zijn bloeddruk- en eiwitverlies indicatoren van hoe het gaat met de vaten, het hart en de overige organen tijdens de zwangerschap. Belangrijk om deze goed te monitoren. Tegelijkertijd moeten we natuurlijk goed de groei van de baby in de gaten houden.
Als pre-eclampsie niet tijdig herkend en behandeld wordt, kan er iets misgaan met de bloedsomloop waardoor de moeder ernstig ziek kan worden en de baby groeiachterstand kan oplopen. Dit laatste speelt vooral bij “vroege pre-eclampsie”; wanneer zwangerschapsvergiftiging vroeg in de zwangerschap, vóór de 34ste week, optreedt. “Late pre-eclampsie” treedt op ná de 34ste week en gaat minder vaak gepaard met een groeiachterstand bij de baby.
Wanneer pre-eclampsie niet goed behandeld wordt, bestaat het risico op eclampsie, zwangerschapsstuipen. Dit is een ernstige aandoening, vergelijkbaar met een epileptische aanval. Eclampsie veroorzaakt een verhoogd risico op een hersenbloeding en overlijden van de moeder. Gelukkig komt eclampsie in het Westen nauwelijks nog voor, maar wereldwijd blijft het een zorgwekkende zwangerschapscomplicatie.
Een andere aan pre-eclampsie verwante aandoening die in Nederland wél nog regelmatig voorkomt is het HELLP-syndroom. Bij het HELLP-syndroom is er sprake van een verhoogde afbraak van rode bloedcellen, een verstoorde leverfunctie en een tekort aan bloedplaatjes. Het HELLP-syndroom komt vaak samen met pre-eclampsie voor. Door het tekort aan bloedplaatjes en stoornissen in de leverfunctie die verantwoordelijk is voor de productie van stolfactoren, raakt de bloedstolling ontregeld en ontstaat er een grote kans op bloeding. Deze ernstige complicatie komt voor bij 1% van de vrouwen die voor het eerst zwanger zijn en bij ongeveer 20% van de vrouwen met pre-eclampsie.
Wat zijn de kenmerken van zwangerschapsvergiftiging?
Zwangerschapsvergiftiging kun je herkennen aan de volgende meest voorkomende symptomen:
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Kortademigheid
- Ziek of grieperig gevoel (zonder koorts)
- Misselijkheid en/of braken
- Het gevoel dat er een band/riem strak om de bovenbuik zit
- Pijn boven in de buik of tussen de schouderbladen
- Wazig zien, sterretjes zien, dubbelzien, lichtflitsen
- Tintelingen in de vingers
- Vochtophopingen in handen, enkels (voeten) en gezicht
- Minder actieve baby
Vaak is het lastig om zelf in te schatten of de bovenstaande klachten ‘gewoon’ passen bij de zwangerschap of juist bij zwangerschapsvergiftiging. Raadpleeg daarom in geval van twijfel altijd de verloskundige of gynaecoloog. Deze kan de bloeddruk meten en de urine op eiwitten testen. Klachten van minder leven, hoofdpijn, misselijkheid, het gevoel dat er een band/riem strak om de buik zit en pijn bovenin de buik of tussen de schouderbladen zijn altijd reden om aan de bel te trekken!
Wat als ik zwangerschapsvergiftiging heb?
Helaas is er geen geneesmiddel voor al opgetreden zwangerschapsvergiftiging. De enige definitieve oplossing is bevallen, iets wat in een vroeg stadium risico’s voor met name het kindje met zich mee kan brengen. In de behandeling van pre-eclampsie is het daarom altijd zoeken naar de juiste balans.
Enerzijds is het gunstig voor de baby om zo lang mogelijk in de baarmoeder te blijven, idealiter tot na 37 weken. Als deze omgeving door het ziektebeeld van de moeder echter niet meer gunstig is, moet het kindje toch al eerder geboren worden.
Anderzijds, en tegelijkertijd, moet ook de gezondheid van de moeder goed bewaakt worden om te zien hoe de bloeddruk zich ontwikkelt in reactie op bloeddrukverlagende medicatie. Behandeling van de moeder wordt bepaald door de ernst van de ziekte en is gericht op het voorkomen van verslechtering.
Als de risico’s van de zwangerschapsvergiftiging gering worden ingeschat wordt vaak gekozen voor rust, medische zorg en passende geïntensiveerde opvolging van zowel de situatie van moeder en kind. Waaronder dus vaak het voorschrijven van bloeddrukverlagende medicatie. De bloeddruk wordt hiermee binnen veilige grenzen gehouden waarmee de zwangerschap vaak nog wat gerekt kan worden.
Bij ernstigere vormen is opname in het ziekenhuis meestal vereist. Soms wordt ook magnesium gegeven om het zenuwstelsel van moeder en kind te beschermen. Wanneer de status van de moeder en/of het kind kritiek verslechterd, dan is (voortijdig) bevallen de enige oplossing.
Als je eerder zwangerschapscomplicaties hebt gehad of vanwege een andere reden een verhoogd risico hebt
Als je de preconceptionele cardiovasculaire screening (PCVS) in Maastricht hebt gehad, dan krijg je de mogelijkheid om tijdens een volgende zwangerschap ook het follow-up zorgtraject te krijgen. Dit zorgtraject wordt wederom aangeboden door het TVDC in het Maastricht UMC+.
Het follow-up zorgtraject is een aanvulling op de reguliere zwangerschapscontroles. Bij dit traject worden er tijdens de zwangerschap herhaalde metingen verricht om de aanpassing van het lichaam aan de zwangerschap in kaart te brengen. Het doel is het opsporen van eventuele afwijkingen in de aanpassing van het lichaam die voorafgaan aan de ontwikkeling van hoge bloeddruk. Hierdoor is het mogelijk om in een vroeg stadium gepersonaliseerd bij te sturen met medicatie.
De extra controles vinden plaats bij 12, 16, 20 en 30 weken zwangerschap en duren één ochtend. Er wordt bloed afgenomen, de bloeddruk wordt gemeten en er wordt een hartecho gemaakt. Ook wordt met een obstetrische echo de weerstand van de baarmoederslagader gemeten. De resultaten van deze metingen worden vergeleken met de normale gezonde aanpassingen. Als dat afwijkend verloopt, dan wordt op basis van deze metingen een aangepast sturend beleid of behandeling voorgesteld, met als doel de functies binnen de verwachte gezonde norm te krijgen. Bij vrouwen met een pre-eclampsie in de voorgeschiedenis hebben we gezien dat we, met dit beleid, de kans op wederom pre-eclampsie halveren. De kans op HELLP syndroom wordt met 90% verlaagd, zonder nadelige effecten voor het kindje.
Bezoek de website van het TVDC voor meer informatie over het follow-up zorgtraject.